CAPUT XXVIII.

31. In terra tenebrarum naturas quinque ponit Manichaeus.---Habitabant, inquit, in illa terra ignea corpora, genera scilicet pestifera. Cum dicit, habitabant; animata utique atque viventia vult intelligi. Sed ne de verbo calumniari velle videamur, attendamus istos omnes habitatores terrae illius, quemadmodum in quinque genera viva distribuat. Hic infinitae, inquit, tenebrae, ex eadem manantes natura inaestimabiles, cum propriis fetibus: ultra quas erant aquae coenosae ac turbidae cum suis inhabitatoribus; quarum interius venti horribiles et vehementes cum suo principe et genitoribus. Rursum regio ignea et corruptibilis cum suis ducibus et nationibus. Pari more introrsum gens caliginis ac fumi plena, in qua morabatur immanis princeps et omnium dux, habens circa se innumerabiles principes, quorum omnium ipse erat mens et origo: haeque fuerunt naturae quinque terrae pestiferae. Animadvertimus quinque naturas quasi partes unius naturae, quam vocat terram pestiferam. Hae sunt autem: tenebrae, aquae, venti, ignis, fumus, quas quinque naturas sic ordinat, ut exteriores caeteris sint tenebrae, a quibus numerare incipit. Intra tenebras, aquas constituit; intra aquas, ventos; intra ventos, ignem; intra ignem, fumum. Et habebant istae quinque naturae sua quaeque genera inhabitatorum suorum, quae nihilominus quinque sunt. Quaero namque utrum genus unum habitantium fuerit in omnibus quinque naturis, an diversa genera, sicut naturae ipsae diversae sunt. Diversa fuisse respondent, et de aliis libris ita docent, quod tenebrae habuerunt serpentes; aquae, natantes, sicut sunt pisces; venti, volantes, sicut sunt aves; ignis, quadrupedes , sicut sunt equi, leones, et caetera hujusmodi; fumus, bipedes, sicut sunt homines.