CAPUT XXVII.

29. Pulchritudo recti lateris posset terrae tenebrarum detrahi sine ulla detractione substantiae. Sic malum animae accidit nulla addita detractave substantia. Latus terrae tenebrarum in quantum rectum esset, boni aliquid haberet a Deo conditore. Quid faciam cum errore  perversis et consuetudine implicatis miserrimis animis? Non enim sciunt isti homines quid loquantur, cum haec loquuntur: non enim attendunt. Rogo, nemo vos urget, nemo in certamen premit, nemo praeteritis insultat erroribus, nisi qui divinam misericordiam expertus non est, ut careret erroribus: tantum id agamus, ut aliquando finiantur. Intuemini paululum sine animositate et amaritudine. Omnes homines sumus; non nos, sed errores et falsitates oderimus . Quaeso, intuemini paululum. Deus misericordiarum, adjuva intuentes, et verum quaerentibus interius lumen accende. Quid enim intelligimus, si non intelligimus rectum melius esse quam pravum? Quaero ergo a vobis, si placide modesteque accipitis, rectum latus terrae tenebrarum, quod recto lateri terrae lucis adjungitur, si quispiam depravaret, nullamne illi pulchritudinem adimeret? Necesse est fateamini si latrare nolitis, non solum ei, si depravetur, pulchritudinem auferri, sed eam etiam pulchritudinem quam cum recto latere terrae luminis potuit habere communem. Hanc ergo auferens, et de recto pravum faciens, ut discordaret quod concordabat, et abhorreret quod congruebat, numquid aliquam inde auferret substantiam? Sic ergo discite, non substantiam malum esse, sed sicut in corpore commutatione formae in deterius, amitti speciem, vel potius minui, et foedum dici quod pulchrum antea dicebatur, et displicere corpus quod antea placuerat: sic in animo rectae voluntatis decus, quo pie justeque vivitur, commutata in deterius voluntate depravari; quo peccato effici animam miseram, quae honestate rectae voluntatis beatitatem obtinebat, nulla addita detractave substantia.

30. Deinde etiam illud cogitate, quia etsi concedamus aliis causis latus terrae tenebrarum malum esse, quod obscurum, quod tenebrosum, vel si quid aliud dici potest, non tamen in eo quod rectum est malum est. Sicut ergo concedo in ejus colore esse aliquid mali, sic necesse est et vos concedatis esse in ejus rectitudine aliquid boni. Nefas est itaque hoc quantumcumque boni est , alienare ab artifice Deo,  a quo esse omne bonum quod in quacumque natura est, nisi credimus, perniciosissime erramus. Quomodo ergo ille et summum malum esse dicit hanc terram, in cujus lateris rectitudine invenio, quantum ad corpus attinet, non parvae pulchritudinis bonum; et ab omnipotente atque optimo Deo eam vult esse penitus alienam, cum id ipsum bonum quod in illa invenimus, cui alii tribuendum sit, nisi auctori bonorum omnium, non inveniamus? Sed malum erat, inquit, etiam illud latus. Puta malum esse: deterius esset certe si non rectum, sed distortum esset. Quomodo igitur est summum malum, quo potest aliquid cogitari deterius? Deinde necesse est aliquid boni sit, quo carendo fit res quaecumque deterior. Carendo autem rectitudine fieret latus illud deterius. Inest ergo illi boni aliquid rectitudo. Et nunquam mihi dices unde inest, nisi ad eum te contuleris, a quo sive magna sive parva, omnia tamen bona esse fateamur. Sed jam a lateris hujus consideratione transeamus ad alia.